Over het werk van Iet Kortschot
Oneindige vertes, wolkenluchten weerspiegelend in het blauw van het meer, wuivend riet rond een donkere kreek, zonnebloemvelden op een herfstige avond, drooggevallen slenken.
En opvallend, die immer nadrukkelijke horizon, oplichtend door een ochtendschemer, badend in de warme zomerzon of aangelicht avondrood op een nazomerse dag. De zon zakt weg achter de einder terwijl de aarde langzaam verkleurt door haar laatste stralen.
Licht, lucht & ruimte
De lege keramische landschappen van Iet Kortschot (1955) waarin licht, lucht en ruimte de hoofdrol spelen, lijken gemaakt om in weg te dromen. Ver weg van de drukte van de stad geef je je over aan de oneindige schoonheid van de natuur, als een tocht over de Waddenzee.
Naast de landschappelijke ervaring lijken Kortschot’s werken eveneens menselijke eigenschappen als melancholie, angst voor de leegte of het verlangen naar vrijheid te verbeelden. Het werk gaat zowel over grenzen verkennen als op grenzen stuiten. Onmiskenbaar loopt er een parallel tussen haar kunst en ervaringen uit haar eigen leven. Die verbondenheid tussen de mens in al zijn emoties en de natuur doet denken aan romantische schilders uit de achttiende-eeuw zoals John Constable, William Turner en Caspar David Friedrich. Voor deze schilders lag de nadruk behalve op het landschap evenzeer op het gevoel en de emotie die de natuur moest oproepen. Het is die onmiskenbaar poëtische sfeer die ook de keramische landschappen van Iet Kortschot kenmerkt. Als kijker voert ze je mee in haar persoonlijke verbeeldingswereld.
Van toegepast naar vrij werk
Al sinds haar twintigste werkt Iet Kortschot met keramiek. De eerste jaren is dat vooral toegepaste kunst; objecten waarin ze speelt met lichtval en kleur. Ze experimenteert met gezeefdrukte transfers op keramiek en porselein, vazen en lichtobjecten waarop abstracte mensfiguren lijken te zweven. Gaandeweg wordt haar keramiek steeds vrijer. Kenmerkend is het balanceren tussen twee- en driedimensionaliteit.
Naast haar tweede- en eerstegraads lerarenopleiding in beeldende vakken volgde ze bij Emmy van Deventer glazuurtheorie en ‘Keramische zeefdruk voor de industrie’ aan het Institut für Künstlerische Keramik, Höhr-Grenzhausen (D). Tegenwoordig geeft ze zelf advies en cursussen op gebied van glazuren. Met Pieter Kemink, haar partner, met wie ze keramiekatelier Koloriet runt, richtte ze in 2013 Residency Le Maupas in de Bourgogne (F) op. Glazuurprocessen en wat de verschillende glazuurrecepten aan kleur- en textuurnuances opleveren blijven een voortdurende bron van onderzoek en experiment.
De mens
Tussen 2005 en 2015 ontstaan een serie sculpturen geïnspireerd op mensen in beweging ‘Moving Parts’. De mensfiguur is al eerder in haar toegepaste kunst aanwezig maar nooit eerder vormen ze deels tevens de constructie van de sculptuur. Als uitgangspunt voor deze objecten kiest Kortschot afbeeldingen van personages in beweging. Vaak sportfiguren die ze uit kranten of tijdschriften knipt. Ze bezit inmiddels een hele verzameling silhouetten gerangschikt naar beweging. Belangrijk daarbij is dat het silhouet het gehele lichaam weergeeft. Een van haar eerste sculpturen in de Moving Parts-serie is getiteld ‘Verdrinken’, over de Tsunami eind 2004. In de 60 cm hoge sculptuur heeft ze dezelfde mensvorm tientallen keren uit een platte reep klei gesneden. Door ze naar voren, achteren of opzij te laten buigen en met elkaar te verbinden in een steeds breder uitlopende cirkelvorm ontstaat een indringend, veelbetekenend en vooral aangrijpend beeld. De figuren in Moving Parts gaan ieder voor zich een relatie met elkaar aan, of ze elkaar nu aan de kant duwen, begroeten, met elkaar een groepje vormen, tegengesteld zijn of elkaar juist ondersteunen. Het zijn observaties van de mens in al zijn facetten.
Verborgen landschappen
In 2018 ontwikkelde Kortschot haar eerste keramische tegellandschap. De leegte overheerst, de horizon is haar uitgangspunt. Inmiddels heeft ze een diverse serie ‘Verborgen landschappen’ gecreëerd, zowel van porselein als keramiek: woestijnen, wetlands, nachthemels.
In haar recente keramische schilderingen experimenteert ze met oplichtende horizonnen waar wolkenpartijen doorheen lijken te zakken in combinatie met aardse texturen. Zonlicht verandert het beeld en maakt diepere lagen in het panorama zichtbaar.
Kortschot doet veel kristalglazuurproeven. “Kristalglazuren bestonden al in de Art Nouveau periode. Door verschillende manieren van stoken kun je uiteenlopende kristalvormen laten groeien, vergelijkbaar met ijs.” In haar nieuwe tegelwerken valt op dat de kristallen achter de horizon kleiner zijn dan op de voorgrond. Ze brengt meerdere glazuurlagen aan op de tegel om diepte te suggereren en bepaalde delen van de compositie te benadrukken. “Door zo te glazuren kan ik deze landschappen laten ontstaan. Soms dwaal ik af en ontstaan er wildere uitwerkingen.”
Sinds ze begon met deze serie legt Kortschot alle glazuurproeven minutieus vast in een boek. Ze fotografeert elke glazuurlaag die uit de oven komt en vermeldt daarbij de technische details. Het is inmiddels een prachtig document waarin ze nauwgezet glazuursamenstelling en stookreceptuur heeft vastgelegd.
Piëzografieën
De tegeltableaus zijn voor Iet Kortschot uitgangspunt voor een nieuw avontuur: de piëzografie.
Evenals haar illustere achttiende-eeuwse voorgangers Constable en Turner neemt ze de artistieke vrijheid om het beeld zodanig te manipuleren dat ze haar eigen universum en emoties erin kan weergeven. Kortschot fotografeert haar tegellandschappen, scant ze en vergroot de soms minuscule detailleringen uit. Ze bewerkt de voorstelling door delen weg te laten of te benadrukken of kleur en licht aan te passen. Uit deze verborgen details creëert ze nieuwe werelden. Die laat ze afdrukken in piëzografie-techniek.*)
Tenslotte
Iet Kortschot probeert haar werkproces zoveel mogelijk te sturen. Omdat het glazuren toch een chemisch proces is, is ze altijd blij met onverwachte resultaten die tijdens het bakproces naar voren komen. Er zijn nu eenmaal veel variabelen, zowel in de dikte van de glazuurlaag, de glazuren en het stookprogramma. Kortschot: “Die techniek vind ik ongelofelijk spannend. Zowel als kunstenaar en als mens ben ik altijd onderweg en tijdens die mooie reis ontdek ik van alles. Kunst biedt een enorme rijkdom.”
*) Een hoogwaardige versie van een inkjetprint waarbij de twaalf kleuren inkten een kleurvastheid hebben tot zeker 100 jaar.
Edith Rijnja
kunsthistoricus